Ynghylch Ymchwiliadau Hillsborough
Ar ôl adolygu Adroddiad Panel Annibynnol Hillsborough (HIP), daeth uwch arweinwyr Comisiwn Cwynion Annibynnol yr Heddlu (IPCC)—rhagflaenydd IOPC—i'r farn mai'r sefydliad oedd yn y safle gorau i gynnal yr ymchwiliad i'r digwyddiadau yn dilyn argyfwng Hillsborough. Roedd sawl rheswm dros hyn:
- Sefydlwyd IPCC i ymchwilio i gwynion a honiadau difrifol o gamymddwyn yn erbyn yr heddlu. Roedd y deunydd yn Adroddiad HIP yn awgrymu honiadau o'r fath, yn enwedig mewn perthynas â'r hyn a ddigwyddodd yn dilyn yr argyfwng.
- Erbyn dechrau mis Hydref 2012, roedd IPCC wedi derbyn atgyfeiriadau gan Heddlu De Swydd Efrog (SYP), yr heddlu a oedd yn gyfrifol am blismona y diwrnod hwnnw, a Heddlu Gorllewin Canolbarth Lloegr (WMP), y llu heddlu a gynhaliodd yr ymchwiliad gwreiddiol i'r argyfwng, ar sail y wybodaeth yn Adroddiad HIP.
- Fel IOPC, roedd IPCC yn annibynnol ar yr heddlu, ond mae gan ei ymchwilwyr bwerau cwnstabliaid yr heddlu i gynnal cyfweliadau a chwiliadau.
Gan fod pwerau ymchwilio IPCC yn ymwneud ag ymddygiad yr heddlu (fel y mae rhai IOPC), gallai ond ymchwilio i sefydliadau eraill (nad ydynt yn rhai'r heddlu) o ran sut yr oedd eu gweithredoedd yn ymwneud â chamau gweithredu neu benderfyniadau'r heddlu, yn eu llywio neu'n eu hysbysu. Roedd y pwerau hyn yn ddigonol ar gyfer ymchwilio'r digwyddiadau yn dilyn yr argyfwng, lle'r oedd y materion a godwyd gan Adroddiad HIP yn bennaf yn canolbwyntio ar yr hyn yr oedd yr heddlu ac, yn achos SYP, y tîm cyfreithiol a benodwyd ganddynt, wedi'i wneud.
Fodd bynnag, amlygodd Adroddiad HIP y methiannau posibl gan nifer o bartïon a oedd yn rhan o'r gwaith o gynllunio a pharatoi ar gyfer Gêm Gyn--derfynol Cwpan yr FA yn 1989, gan gynnwys Clwb Pêl-droed Sheffield Wednesday (SWFC) a'r cynghorwyr peirianneg a benodwyd ganddo, Eastwood & Partners, y Gymdeithas Bêl-droed (FA) a Chyngor Dinas Sheffield (SCC). Nid oedd gan IPCC y pŵer i ymchwilio'r sefydliadau hyn na'r unigolion a oedd yn gweithio iddynt.
Felly, pe bai'r penderfyniad yn cael ei wneud bod angen ymchwiliad i'r materion hyn, roedd angen naill ai estyn pwerau IPCC neu byddai'n rhaid penodi corff ymchwiliol amgen. Lluniwyd Operation Resolve i'r diben hwn.
Er bod gweithredoedd SYP ac eraill wedi'u hymchwilio'n flaenorol, dyma'r tro cyntaf i weithredoedd WMP allu cael eu hymchwilio.
Ynghylch yr ymchwiliadau
Ar ôl mwy na 20 mlynedd o waith eirioli gan y teuluoedd a grwpiau ymgyrchu, yn 2010, lluniwyd Panel Annibynnol Hillsborough (HIP) o dan gyfarwyddyd Senedd y DU. Fe'i harweinwyd gan Y Gwir Barchedig James Jones KBE (Esgob Lerpwl tan 2013) a'i ddiben oedd cynorthwyo â datgelu'r wybodaeth a oedd yn ymwneud â'r argyfwng i'r cyhoedd yn llawn.
Cyhoeddwyd Adroddiad HIP ym mis Medi 2012 a daeth i'r casgliad nad oedd unrhyw gefnogwyr Lerpwl yn gyfrifol mewn unrhyw ffordd am yr argyfwng, ymysg canfyddiadau eraill, gan gynnwys y ffaith mai prif achos yr argyfwng oedd "diffyg rheolaeth gan yr heddlu".
Yn dilyn cyhoeddi Adroddiad HIP, gwnaeth y Twrnai Cyffredinol gais llwyddiannus i'r Uchel Lys i ddiddymu dedfrydau'r ymchwiliadau gwreiddiol o farwolaeth ddamweiniol.
Cynhaliwyd cwestau newydd rhwng mis Mawrth 2014 a mis Ebrill 2016, ochr yn ochr â'n hymchwiliad ni ac ymchwiliad Operation Resolve. Dychwelodd y rheithgor ddedfryd o ladd anghyfreithlon ar gyfer y 96 o gefnogwyr Lerpwl a gollodd eu bywydau ar y pryd, a daeth i'r casgliad nad oedd y cefnogwyr wedi chwarae unrhyw rôl o ran peri'r argyfwng.
Yn dilyn marwolaeth Andrew Devine ar 27 Gorffennaf 2021, o ganlyniad uniongyrchiol i'r anafiadau a gafodd yn ystod yr argyfwng, canfu'r Crwner ei bod yn fwy tebygol na pheidio bod Andrew Devine wedi'i ladd yn anghyfreithlon, ac felly ef oedd y 97ain unigolyn i farw yn sgil digwyddiadau'r 15fed o Ebrill 1989.
Arweiniodd y wybodaeth a ddyfynnwyd yn Adroddiad HIP at atgyfeiriadau i IOPC gan SYP, y llu heddlu a oedd yn gyfrifol am blismona'r gêm, a WMP, a gynhaliodd yr ymchwiliad gwreiddiol i'r drychineb.
Ym mis Hydref 2012, un mis ar ôl i HIP gyhoeddi ei ganfyddiadau, lansiwyd ymchwiliad annibynnol gan IOPC i weithrediadau'r heddlu yn dilyn y drychineb.
Mae'r meysydd y mae ein hymchwiliad yn eu cwmpasu yn cynnwys:
- diwygiadau i'r hyn a adroddodd y swyddogion SYP a oedd yn bresennol yn Stadiwm Hillsborough
- cyhuddiadau bod gwybodaeth gamarweiniol wedi'i throsglwyddo gan yr heddlu i'r wasg, Aelodau Seneddol, y Senedd a'r ymchwiliadau a sefydlwyd yn syth ar ôl y drychineb
- y camau a gymerwyd gan swyddogion yr heddlu ar ôl y drychineb, gan gynnwys mesur lefelau alcohol yn y gwaed a chynnal gwiriadau cyfrifiadur cenedlaethol yr heddlu ar y rhai a anafwyd a'r rheiny a fu farw
- rôl WMP a'r rheiny a arweiniodd ei ymchwiliad
- cyhuddiadau bod aelodau'r teuluoedd a'r ymgyrchwyr wedi cael eu rhoi o dan wyliadwriaeth gan yr heddlu ar ôl y drychineb
Trwy gydol yr ymchwiliad, rydym wedi blaenoriaethu gweithio gyda theuluoedd Hillsborough a brofodd brofedigaeth a'r goroeswyr, gan eu hysbysu hwy a rhanddeiliaid allweddol eraill am unrhyw ddatblygiadau.
Darllenwch y cylch gorchwyl ar gyfer ymchwiliad annibynnol IOPC.
O ganlyniad i'n hymchwiliad, dechreuwyd treial troseddol ar 19 Ebrill 2021 a daeth i ben ar 26 Mai 2021. Roedd yn canolbwyntio ar ddiwygio'r hyn yr oedd y tystion wedi'i adrodd, a dyma'r tro cyntaf i unrhyw un wynebu treial troseddol mewn perthynas â'r camau a gymerwyd ar ôl yr argyfwng.
Cafodd tri amddiffynydd eu cyhuddo o wyrdroi cwrs cyfianwder:
- cyn Brif Uwch-arolygydd SYP Donald Denton
- cyn Dditectif Prif Arolygydd SYP Alan Foster
- Peter Metcalf, y cyfreithiwr a oedd yn gweithredu ar ran SYP yn 1989.
Ar ôl i achos yr erlynydd ddod i ben, clywodd y barnwr gyflwyniadau gan yr amddiffyniaeth. Ar ôl ystyried y rhain, ar 26 Mai 2021, dyfarnodd y barnwr y byddai'r achos yn erbyn y tri amddiffynydd yn cael ei wrthod.
O ganlyniad i Adroddiad HIP, gorchmynwyd ail ymchwiliad gan yr Ysgrifennydd Gwladol.
Roedd Operation Resolve yn gyfrifol am ymchwilio i weithrediadau'r sefydliadau a oedd yn rhan o'r argyfwng. I sicrhau ei annibyniaeth, cafodd yr elfennau o ymchwiliad Operation Resolve sy'n ymwneud â'r heddlu eu rheoli gennym ni i ddarparu trosolwg a gwaith craffu annibynnol.
Roedd cylch gorchwyl Operation Resolve yn cynnwys:
- rhan yr heddlu yn y gwaith o gynllunio a pharatoi ar gyfer y gêm
- dull yr heddlu o reoli cefnogwyr y tu allan i deras Leppings Lane a'u mynediad i mewn i'r stadiwm
- ymateb cynnar yr heddlu i'r argyfwng
- cyswllt yr heddlu â theuluoedd y rheiny a fu farw ac a anafwyd yn syth ar ôl yr argyfwng
Edrychodd Operation Resolve hefyd ar weithredoedd sefydliadau eraill fel y gwasanaeth ambiwlans, Clwb Pêl-droed Sheffield Wednesday (a gynhaliodd y gêm) a'r awdurdod lleol.
O ganlyniad i ymchwiliad Operation Resolve, daethpwyd â chyhuddiadau troseddol yn erbyn Prif Uwch-arolygydd SYP David Duckenfield, comander y gêm ar y diwrnod. Yn dilyn ail dreial yn 2019, fe'i cafwyd yn ddi-euog o'r 95 cyhuddiad o ddynladdiad yn sgil esgeulustod difrifol.
Ni ddaethpwyd ag unrhyw gyhuddiad mewn perthynas â marwolaeth Tony Bland, y 96ain dioddefwr. Yn ôl y gyfraith yn 1989, ni ellid dwyn cyhuddiad troseddol sy'n ymwneud â marwolaeth os yw'r dioddefwr wedi marw mwy na blwyddyn a diwrnod ar ôl y gweithrediadau yr honnir sydd wedi'i beri. Diddymwyd y 'rheol blwyddyn a diwrnod' drwy ddeddfwriaeth yn 1996, ond roedd David Duckenfield yn cael ei erlyn o dan y gyfraith fel yr oedd ar adeg yr argyfwng.
Cafwyd cyn Ysgrifennydd SWFC, Graham Mackrell, yn euog o drosedd yn groes i Ddeddf Iechyd a Diogelwch yn y Gwaith etc 1974.
Ym mis Rhagfyr 2025, cyhoeddwyd 'The Hillsborough Disaster' - Adroddiad ar ymchwiliadau IOPC ac Operation Resolve, sy'n darparu cyfrif manwl o'r ymchwiliadau ar yr argyfwng a'i ganlyniadau.
Cadw deunydd ymchwilio Hillsborough yn barhaol
Fel corff cyhoeddus, mae gennym rwymedigaeth statudol i ddewis deunydd i'w gadw'n barhaol o dan y Ddeddf Cofnodion Cyhoeddus (PRA 1958). I gyflawni'r rhwymedigaeth hon, rydym wrthi'n trosglwyddo'r swm sylweddol o ddeunydd ymchwiliol newydd a grëwyd gennym fel rhan o'n hymchwiliad Hillsborough i'r Archifau Cenedlaethol (TNA).
Mae peth o'r deunydd hwn yn cynnwys dogfennau digidol a chopi caled, y mae perygl iddynt bydru dros amser. Bydd y trosglwyddiad hwn yn gwneud y deunydd hwn yn hygyrch i'r cyhoedd drwy TNA.
Fel arfer, mae trosglwyddiad y deunydd yn digwydd 20 mlynedd ar ôl cau'r cofnodion ond, o gofio natur proffil uchel yr ymchwiliadau, rydym wedi cytuno gyda TNA y byddwn yn ei drosglwyddo ar y cyfle cynharaf posibl.
Mae deunydd a grëwyd fel rhan o'n hymchwiliadau Hillsborough yn cael ei gatalogio a'i asesu gan arbenigwyr archif a fydd yn penderfynu p'un a fydd yn cael ei ddewis i'w gadw'n barhaol, drwy broses gadw/arfarnu a ddatblygwyd yn benodol ar gyfer deunydd Hillsborough (cyhoeddir y penderfyniad hwn cyn gynted â phosib).
Bydd yr holl ddeunydd a ddewisir yn destun adolygiad sensitifrwydd cyn y trosglwyddiad. Mae'r broses hon yn ein galluogi i wneud y deunydd hwn mor agored a hygyrch i'r cyhoedd â phosibl, gan sicrhau bod gwybodaeth sensitif a phersonol yn cael ei gwarchod mewn ffordd briodol.
Buom yn geidwaid Archif hanesyddol Hillsborough am fwy na degawd, a daeth y mwyafrif ohono o Archifau Sheffield a Lerpwl, yr Archifau Cenedlaethol a'r Swyddfa Gartref. Cafodd ei gynnal a'i gadw'n broffesiynol gan arbenigwyr archif a'i gadw mewn amgylchedd diogel, rheoledig yn ein swyddfa yn Warrington. Mae ein tîm Etifeddiaeth pwrpasol yn gweithio ar ddychwelyd y deunydd hwn ynghyd â llwybr archwilio cyflawn ar gyfer ei ddefnydd yn ystod y cyfnod pan fu dan ein gwarchodaeth.
Rydym wedi digideiddio'r deunydd archif hanesyddol sydd gennym, na chafodd ei ddigideiddio gan HIP, i greu copi llawn, digidol o Archif hanesyddol Hillsborough.
Rheoli deunydd trydydd parti
Rhoddwyd llawer o ddeunydd i'r ymchwiliad gan sefydliadau a oedd yn cadw gwybodaeth berthnasol. Rydym yn cysylltu â'r sefydliadau hyn i sicrhau bod y cyfraniadau gwreiddiol naill ai'n cael eu dychwelyd neu eu trosglwyddo i TNA.
Lle'r ydym wedi gallu canfod perchnogion eiddo personol, rydym wedi gwneud cynlluniau i'w ddychwelyd.
Mae Deddf Rhyddid Gwybodaeth 2000 yn rhoi'r hawl i fynediad at wybodaeth a gofnodwyd a gedwir gan IOPC. Ewch i'n tudalen gwneud cais am wybodaeth i ganfod mwy am sut i wneud cais. Ar ôl trosglwyddo deunydd Hillsborough, bydd unrhyw geisiadau Rhyddid Gwybodaeth a wneir i ni yn cael eu hatgyfeirio i TNA.